Thân thế

Hầu hết thông tin về Lykourgos đều bắt nguồn từ "Đời Lykourgos" (một phần trong Tiểu sử song đôi) của Plutarchus, vốn là một bộ sưu tập giai thoại hơn là một tiểu sử thực sự. Plutarchus tự nhận xét rằng ông chẳng biết gì nhiều về cuộc đời Lykourgos, vì các tác giả khác nhau đều đưa ra các tài liệu riêng biệt viết hầu hết mọi thứ về ông.[3] Nhân vật Lykourgos bằng xương bằng thịt có thể đã từng tồn tại hoặc không tồn tại, -- nhiều khả năng "Lycourgos" là một biểu tượng của thần Apollo khi ông được tôn thờ tại Sparta từ rất sớm, và truyền thuyết về sau đã biến đổi khía cạnh của vị thần này thành một nhà lập pháp trần tục uyên bác[4][5]—mà là một người sáng lập biểu tượng của nhà nước Sparta vốn được xem như người khởi xướng ra nhiều thể chế chính trị và xã hội của nó; do vậy, tài liệu của Plutarchus liên quan đến việc tìm ra "nguồn gốc" các phong tục tập quán của người Sparta đương thời. Niên đại của Lykourgos đã được giới học giả cổ đại và hiện đại sắp đặt từ đầu thế kỷ thứ 10 TCN và vào cuối thế kỷ thứ 6 TCN. Một số học giả nghĩ rằng niên đại đáng tin cậy nhất thuộc về Thucydides, vị sử gia này cho rằng thể chế Sparta của Lykourgos đã có lịch sử hơn bốn trăm năm rồi; điều này có nghĩa là một niên đại dành cho nhà lập pháp này, hoặc ít nhất là cho các cải cách do ông ban hành, nằm trong quý cuối cùng của thế kỷ thứ 9 TCN.[4][5][6][7]

Lykourgos là hậu duệ 11 đời của Heracles. Ông là hoàng tử thứ hai của một trong hai hoàng tộc Sparta. Khi cha và anh của ông qua đời, Lykourgos được thừa hưởng vương quốc. Nhưng người anh trai của ông để lại một người vợ còn đang mang thai. Nếu bà sinh con trai thì cậu bé này sẽ là người thừa kế hợp pháp ngai vàng. Người đàn bà này tới gặp Lykourgos đề nghị sẽ giết bỏ đứa bé ngay trong bụng nếu Lykourgos đồng ý cưới và cho bà ta làm Hoàng hậu. Lykourgos vờ đồng ý và thuyết phục bà ta đừng phá thai vì sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng. Thay vào đó, ông hứa sẽ giết ngay đứa trẻ khi nó chào đời. Nhưng Lykourgos nghiêm khắc ra lệnh phải mang đứa trẻ đến cho ông ngay khi nó được sinh ra. Một ngày kia, trong khi Lykourgos đang dự tiệc với các quan tòa Sparta, người ta mang đến cho ông một cậu bé mới sinh. Ông bế cậu bé trên tay và nói: "Hỡi những người dân Sparta, đây là một vị vua mới vừa được sinh ra cho chúng ta". Rồi ông đặt cậu bé xuống một nơi trang nghiêm và đặt tên cho cậu là Charilaus, có nghĩa là "niềm hân hoan của dân chúng". Dân chúng Sparta ca ngợi sự cao thượng của người dám dễ dàng từ bỏ mọi quyền uy tối cao vì lòng tôn trọng sự công bằng. Vì điều này, Lykourgos dễ dàng cai trị dân Sparta với tư cách là Nhiếp chính và người bảo trợ của Charilaus. Tuy nhiên, mẹ của vị vua trẻ này và họ hàng của bà ta lại ghen tỵ và căm thù Lykourgos. Một trong những tội họ vu cho Lykourgos là đã mưu giết Charilaus.[8]

Chu du các xứ

Cuối cùng, Lykourgos quyết định rằng cách duy nhất ông có thể tránh được tai họa nếu có chuyện gì đó không hay xảy ra cho vị vua trẻ là đi xa cho đến khi Charilaus lớn lên và sinh được một người con trai đảm bảo sự kế vị. Bởi vậy, Lykourgos từ bỏ mọi chức tước và tới sống tại đảo Crete. Tại Crete, Lykourgos đã gặp Thales, một nhà thơ. Thales kiếm sống bằng nghề ca hát trong những bữa tiệc, nhưng thực ra Thales là một nhà thuyết giáo đầy trí tuệ. Những bài hát trong sáng của Thales thuyết phục mọi người sống tốt đẹp và đối xử với nhau như anh em. Thales ca ngợi những người tốt bụng và cuộc sống hạnh phúc họ đang tận hưởng. Người nghe sẽ quên đi những hiềm khích rồi trở nên thân thiết và cùng nhau ca ngợi đức hạnh. Dần dần, Lykourgos thuyết phục Thales mang những bài hát đó tới Sparta, nhằm chuẩn bị cho dân chúng một cách sống mới ông sẽ xây dựng sau này.[8]

Lykourgos đã nghiên cứu rất cẩn thận những hình mẫu chính quyền ở Crete nhằm tìm ra những bài học bổ ích cho Sparta. Các thiết chế của người Sparta và người Crete thực sự có những đặc điểm chung, dù một số có sự vay mượn trực tiếp, thế nhưng những điểm tương đồng này thường phần nhiều khả năng là do sự thừa kế chung từ người Doria của Sparta và Crete hơn là vì một số cá nhân như Lykourgos du nhập phong tục của người Crete đến cho Sparta.[9] Rồi sau ông đặt chân đến Tiểu Á, quê hương của người Ionia, ông thấy mình nhận được một bài học quý giá khi so sánh lối sống tinh tế và sang trọng của người Ionia với nền văn hóa nghiêm khắc và mang tính kỷ luật của người Doria. Một số người nói rằng Lykourgos còn đi xa đến tận Ai Cập, Tây Ban Nha và Ấn Độ.[10] Tại Ionia, Lykourgos tìm thấy những tác phẩm bất hủ của đại thi hào Homer. Lykourgos liền dịch những đoạn thơ này của Homer, hy vọng những bài học về đức hạnh cho những người lãnh đạo đất nước trong các bản anh hùng ca đó của Homer được biết đến rộng rãi. Người Ai Cập cũng nói rằng Lykourgos từng đến thăm họ và ông đã học từ người Ai Cập ý tưởng tách binh lính khỏi người hầu. Điều này mang lại sự tinh tế và vẻ đẹp cho xã hội Sparta.[11]

Trở về Sparta

Một thời gian sau khi Lykourgos bỏ đi, dân chúng Sparta viết thư cầu khẩn ông trở về. Họ thú nhận rằng chỉ có Lykourgos mới thật sự là nhà vua trong trái tim họ, dù những người khác đội vương miện và thừa kế ngai vàng. Lykourgos là người thật sự có uy quyền tối cao, một nhà lãnh đạo bẩm sinh, có khả năng thu phục dân chúng. Thậm chí những vị vua Sparta cũng muốn Lykourgos trở về vì chỉ có ông mới có thể bảo vệ họ trước dân chúng. Lykourgos quyết định rằng Sparta phải có những thay đổi cơ bản.[8]

Nhưng trước hết, Lykourgos tới gặp bà đồng ở ngôi đền Delphi cầu xin lời chỉ dẫn của các vị thần. Bà đồng nói với Lykourgos rằng các vị thần đã nghe thấy những lời cầu nguyện của ông và thành bang áp dụng các đạo luật của Lykourgos sẽ trở nên nổi tiếng nhất trên thế giới. Với sự xác nhận này, những người lãnh đạo của Sparta hoàn toàn ủng hộ Lykourgos.[8]

Ông bắt đầu thông báo việc cải cách cho những người bạn thân thiết nhất, rồi những người này lại phổ biến kế hoạch đó cho những người bạn của họ. Khi mọi việc trở nên chín muồi, một buổi sáng nọ, ba mươi người cầm vũ khí sẵn sàng trên tay đi tới quảng trường. Lúc đầu, vua Charilaus nghĩ rằng họ muốn giết mình. Nhà vua chạy trốn vào nơi linh thiêng trong một ngôi đền. Nhưng cuối cùng khi biết họ chỉ muốn đảm bảo sẽ không có ai chống lại những cải cách của Lykourgos, nhà vua cũng tham gia với họ.[8]

Cái chết

Theo truyền thuyết được tìm thấy trong bộ Tiểu sử song đôi của Plutarchus và các nguồn tài liệu khác, khi Lykourgos thấy pháp luật của mình đã ăn sâu, bén rễ vào tâm trí người Sparta. Ông liền triệu tập cuộc họp của tất cả dân chúng và nói với họ rằng cho đến lúc này mọi việc đều tốt, nhưng còn một điều nữa, điều quan trọng nhất, cần phải làm. Song ông không thể nói cho họ biết đó là điều gì cho đến khi ông xin được lời tiên tri ở đền Delphi một lần nữa. Trước khi lên đường tới đền Delphi, Lykourgos bắt các vị vua, Viện Nguyên lão và dân chúng Sparta phải thề nguyền tuân theo pháp luật của ông mà không được thay đổi bất cứ điều gì cho đến khi ông trở lại. Lúc này, Lykourgos đã đến độ tuổi mà sức khỏe của ông dù còn khá tốt nhưng nếu chết đi thì cũng không ân hận gì. Sau khi rời Sparta, ông tuyệt thực rồi lặng lẽ biến mất, khiến những người Sparta mãi mãi bị ràng buộc với lời thề giữ nguyên mọi điều ông đã để lại cho họ.[12] Sau này, ông được dân chúng tôn thờ như một vị anh hùng ở Sparta.[13][14]